Ο θεσμός του Γενικού Εισαγγελέα στην Κύπρο και τα super powers που διαθέτει.

Ο θεσμός του Γενικού Εισαγγελέα στην Κύπρο και τα super powers που διαθέτει.

Πολλές φορές συζητούμε ή επικρίνουμε  αποφάσεις,  ενέργειες ή παραλείψεις του Γενικού Εισαγγελέα (ΓΕ)  στην Κύπρο.

Είναι σκόπιμο όμως,  να καταγράψουμε το Συνταγματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται ο θεσμός του ΓΕ και τις εξουσίες με τις οποίες είναι περιβεβλημένος ο εκάστοτε ΓΕ.

Καλή αφορμή για αυτο σημείωμα δίνει η σημερινή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην προσφυγή 04/2021 που άσκησε ο ΓΕ κατά της απόφασης της Βουλής των Αντιπροσώπων (ΒτΑ).

Με την εν λόγω απόφαση,  η ΒτΑ καλούσε τον ΓΕ και τον Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα (ΒτΓΕ):  (α) να μην αξιολογήσουν το ενδιάμεσο πόρισμα της Επιτροπής Νικολάτου  και να σεβαστούν τους κανόνες δεοντολογίας (β) να προχωρήσουν άμεσα στη δημοσίευση του ενδιάμεσου πορίσματος και (γ) καλούσε το Ανώτατο Δικαστήριο σε περίπτωση που ΓΕ και ο ΒτΓΕ αρνηθούν να ενεργήσουν ως ανωτέρω, να ενεργήσει το ίδιο αυταπάγγελτα.

Η συλλογιστική της απόφασης της ΒτΑ είχε να κάνει με την πεποιήθηση του Σώματος ότι ο ΓΕ και ο ΒτΓΕ είχαν σύγκρουση συμφέροντος και δεν μπορούσαν να ενεργήσουν αμερόληπτα στο ζήτημα των πολιτογραφήσεων.

Το Ανώτατο Δικαστήριο με τη σημερινή ομόφωνη απόφαση του δικαίωσε τον ΓΕ και ακύρωσε την απόφαση της ΒτΑ θεωρώντας ότι, μεταξύ άλλων :

«… η υπό κρίση Απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων παραβιάζει τις συνταγματικά κατοχυρωμένες εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα, παρεμβαίνει στις αποκλειστικές αρμοδιότητες του και πλήττει το ανέλεγκτο της εξουσίας του, όπως κατοχυρώνεται από τα “Αρθρα 112-114 του Συντάγματος.» (δικός μου τονισμός).

Όπως αναφέρω στην εισαγωγή, ο  λόγος που γράφεται από το σημείωμα είναι για φωτίσει τις τεράστιες εξουσίες που έχει ο εκάστοτε ΓΕ στην Κύπρο όπως καταγράφονται και στην ίδια την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Το Ανώτατο Δικαστήριο σημειώνει «Το ιδιόμορφο του θεσμού του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας στην Κύπρο» και παραθέτει εκτεταμένο απόσπασμα από την απόφαση στην υπόθεση Γιάλλουρος ν. Αποχετεύσεων Λευκωσίας (1990) 3 ΑΑΔ 3532, όπου ο Δικαστής Στυλιανίδης αναφέρει τα εξής  (δικός μου τονισμός) :

«Ο θεσμός του Γενικού Εισαγγελέα στη Δημοκρατία της Κύπρου είναι ολότελα διαφορετικός από παρόμοιο θεσμό σε άλλες χώρες. Ο Γενικός Εισαγγελέας είναι ανεξάρτητος Αξιωματούχος της Δημοκρατίας, υπηρετεί με τους ίδιους όρους όπως οι Δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου και δεν είναι δυνατό να απολυθεί, εκτός μόνο με τους όρους και εγγυήσεις που απολύεται Δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η αντιμισθία του δεν υπόκειται στην ψήφο της Βουλής των Αντιπροσώπων και αποτελεί αυτόματη χρέωση του Πάγιου Ταμείου της Δημοκρατίας – (Άρθρο 112 του Συντάγματος) .

Η άσκηση της εξουσίας του Γενικού Εισαγγελέα δεν υπόκειται, ούτε σε κοινοβουλευτικό, ούτε σε δικαστικό έλεγχο – (βλ. The Republic and Charalambos Zacharia, Ypsonas 2 R.S.C.C. Γ Charilaos Xenophontos and The Republic (Minister of Interior) 2 R.S.C.C. 89* Police v.Athienitis (1983) 2 C.L.R. 194- Yiannakis P. Ellinas v. The Republic (1989) 1 C.L.R. 17).

Ο Γενικός Εισαγγελέας είναι ο νομικός σύμβουλος της Δημοκρατίας. Έχει αποκλειστική αρμοδιότητα για τις ποινικές διώξεις, χωρίς κανένα συνταγματικό περιορισμό, εκτός βέβαια της ποινικής δίωξης του Προέδρου ή του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας για έσχατη προδοσία, που μπορεί να ασκηθεί μόνο ύστερα από σχετικό ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων, σύμφωνα με το Άρθρο 45.2 του Συντάγματος.

Ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας ασκεί τις εξουσίες που του χορηγεί το Άρθρο 113.2 του Συντάγματος, σχετικά με τις ποινικές διώξεις, «κατά την κρίσιν του και προς το δημόσιον συμφέρον». Κινεί, διεξάγει, επιλαμβάνεται, συνεχίζει ή διακόπτει οποιαδήποτε διαδικασία ή δίωξη εναντίον οποιοσδήποτε προσώπου για οποιοδήποτε αδίκημα.

Έχει ευθύνη να επιβλέπει την τήρηση του Νόμου. Ο Γενικός Εισαγγελέας, βοηθούμενος από το Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα είναι paris patriam. Η εφαρμογή του Ποινικού Δικαίου και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μέσα στις αρμοδιότητες του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.

Θέματα που αναφέρονται σε ποινικά αδικήματα, διερεύνηση διάπραξης τους και έναρξη ποινικής διαδικασίας είναι στην αποκλειστική δικαιοδοσία του. Οι οδηγίες του πάνω στα θέματα αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν ως μια απλή νομική γνωμοδότηση, την οποία οργανισμός δημοσίου δικαίου μπορεί να παραγνωρίσει με επιλογή διάφορης γνωμοδότησης από άλλο δικηγόρο.»

Είναι προφανές, κατά τη γνώμη μου, ότι ο ΓΕ έχει τεράστιες εξουσίες και είναι ο ισχυρότερος ανεξάρτητος αξιωματούχος στη Κυπριακή Δημοκρατία, πιο ισχυρός και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Το σημαντικό βέβαια είναι ότι οι εξουσίες του είναι ανέλεγκτες, σε αντίθεση για παράδειγμα με το Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος κάθε πέντε χρόνια πρέπει να εξασφαλίσει λαική εντολή.

Ένα κεντρικό  ερώτημα είναι κατά πόσο είναι συμβατό με τις σύγχρονες δημοκρατικές αντιλήψεις σε μια δημοκρατική πολιτεία, ένας και μόνο αξιωματούχος να είναι υπεράνω όλων.  Δυστυχώς με βάση το υφιστάμενο Σύνταγμα σε συνδυασμό με το πολιτικό πρόβλημα της Κύπρου, δεν αναμένεται αλλαγή του καθεστώτος.

Κατεβάστε την απόφαση εδώ: Apofasi Prosfigis_240122

** Στην φώτο ο Κρίτων Τορναρίτης ο οποίος διορίστηκε ΓΕ το  1952 ,  θέση την οποία διατήρησε και μετά την ανεξαρτησία  μέχρι το 1984.