Συμφέροντα και επωνυμίες δικηγορικών γραφείων.
Συμφέροντα και επωνυμίες δικηγορικών γραφείων.
Άρθρο του Χριστόφορου Χριστοφή που δημοσιεύθημε στην εφημερίδα Πολίτης στις 13/07/2005.
Έχει ανοίξει πρόσφατα μια συζήτηση αναφορικά με το θέμα της σύγκρουσης συμφερόντων που αναφύεται σε περιπτώσεις που τα ιδιωτικά συμφέροντα προσώπων που μεταπηδούν σε ανώτατες δημόσιες θέσεις συγκρούονται άμεσα ή έμμεσα με τα συμφέροντα του κράτους, το οποίο υποτίθεται υπηρετούν υπό τη νέα τους ιδιότητα. Το θέμα είναι χωρίς αμφιβολία πολυδιάστατο.
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή του αφορά αυτή των συναδέλφων δικηγόρων που έχουν δικηγορικά γραφεία και σε κάποιο στάδιο αναλαμβάνουν είτε διά εκλογής είτε δια διορισμού δημόσιο αξίωμα και θα πρέπει να αποχωρήσουν από το γραφείο τους που είναι στην ουσία ιδιωτική επιχείρηση. Το ερώτημα που τίθεται είναι με ποιο τρόπο πρέπει να γίνει η αποχώρηση ούτως ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος ανάμεσα στο νέο δημόσιο αξίωμα και τα ιδιωτικά συμφέροντα τα οποία συναποτελούνται από τα συμφέροντα των πελατών ενός δικηγορικού γραφείου.
Η ονομασία του πρώην δικηγορικού γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα. Η χρήση της επωνυμίας «Τάσσος Παπαδόπουλος & Σία» τη στιγμή που ο ιδρυτής του γραφείου και για χρόνια Διευθύνων Συνέταιρος, εξελέγη από το 2003 στο αξίωμα του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποτελεί κλασική περίπτωση σύγκρουσης συμφέροντος.
Δεν μπορεί δε να γίνει δεκτή για μια σειρά από αυταπόδεικτους λόγους.
Πρώτον, υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος τόσο στο επίπεδο του Προέδρου της Δημοκρατίας όσο και για το ίδιο το δικηγορικό γραφείο. Δεν είναι ανάγκη να έχει γίνει κάτι το μεμπτό ή καταδικαστέο που να μπορεί να αποδειχτεί για να ισχύει αυτό τα επιχείρημα. Σημασία έχει το μήνυμα που εκπέμπεται προς την κοινωνία, στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Και το μήνυμα είναι ότι ο Πρόεδρος έχει δικό του γραφείο και όποιος έχει τα λεφτά να πληρώσει, θα έχει πιθανότητα να τύχει ευνοϊκής μεταχείρισης από τις κρατικές υπηρεσίες Αυτό βέβαια μπορεί να λειτουργήσει και ανάποδα. Δηλαδή το εν λόγω δικηγορικό γραφείο μπορεί να αρνηθεί να αναλάβει κάποιο πελάτη για να μην κατηγορηθεί γι αυτόν ακριβώς το λόγο. Π.χ περίπτωση Ανδρόνικου και Suphire.
Δεύτερον, δημιουργείται αθέμιτος ανταγωνισμός με τους υπόλοιπους δικηγόρους, αφού πολλοί είναι οι πελάτες που δικαιολογημένα ή μη θα σκεφτούν να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες του γραφείου του «Προέδρου» για να τύχουν καλύτερης μεταχείρισης, ειδικά από τον κρατικό μηχανισμό ή διότι θεωρούν ότι οι απαιτήσεις ή η υπεράσπιση τους θα είναι πιο αποτελεσματική κ.ο.κ. Παραδείγματα πελατών που ξεκάθαρα έχουν επικαλεστεί αυτούς τους λόγους έχουν να αναφέρουν αρκετοί δικηγόροι. Απλά επειδή το θέμα είναι ταμπού και ίσως από λόγους αβροφροσύνης προς τους συναδέλφους δεν συζητείται. Σε κάθε περίπτωση αυτή η κατάσταση είναι άδικη και για τους ίδιους τους δικηγόρους που εργάζονται στο «Τάσσος Παπαδοπουλος & Σία» των οποίων η γνώση και η εμπειρία δεν αμφισβητείται από κανένα
Ειδικά οι συνέταιροι του πρώην δικηγορικού γραφείου του Προέδρου (όπως και ο Πρόεδρος) είναι δικηγόροι εγνωσμένου κύρους και αξίας και έχουν δώσει πολλά δείγματα γραφής των νομικών δεξιοτήτων τους. Άρα είναι άδικο ότι υπάρχει η εντύπωση ότι κάποιοι πελάτες αγοράζουν τις υπηρεσίες του γραφείου όχι (μόνο) για τους ίδιους αλλά (και) για τα παρελκόμενα.
Για να γίνει η θέση μας πιο κατανοητή ίσως θα πρέπει να αναλογιστούμε πώς θα βλέπαμε παρόμοια φαινόμενα σε άλλες χώρες. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, κανένας να διανοηθεί ότι κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του Κώστα Σημίτη θα ήταν δυνατόν να λειτουργεί ταυτόχρονα δικηγορικό γραφείο «Κώστας Σημίτης & Σία» ή τώρα επί Κώστα Καραμανλή να λειτουργούσε δικηγορικό γραφείο «Κώστας Καραμανλής & Σία» ή «Ανδρέας Παπανδρέου & Σία». Ας μην ξεχνούμε ότι σε επίπεδο Βουλής, στην Ελλάδα πρόσφατα ψηφίστηκε το ασυμβίβαστο.
Ακόμα και στην περίπτωση που ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος έχει μεταβιβάσει τα δικαιώματα του στα παιδιά του, θα έπρεπε να επιμείνει και στην αλλαγή της εμπορικής επωνυμίας του γραφείου του.
Το ερώτημα δεν είναι κατά πόσο ο ίδιος ο Πρόεδρος επεμβαίνει προς όφελος πελατών του δικηγορικού γραφείου που φέρει το όνομα του. Εξάλλου, σε πολλές περιπτώσεις οι δημόσιες θέσεις του Προέδρου σε αρκετά θέματα αντιστρατεύονται τα συμφέροντα πελατών του γραφείου «Τάσσος Παπαδόπουλος & Σία». Το θέμα είναι θέμα αρχής και πηγάζει από τη ρήση ότι η γυναίκα του Καίσαρα δεν πρέπει να είναι αλλά να φαίνεται τίμια.
Δικαιολογημένα κάποιος μπορεί να ρωτήσει εάν αλλάξει το όνομα τότε λύεται το πρόβλημα:
Ασφαλώς όχι. Όμως θα είναι μια αρχή διότι θα δώσει το μήνυμα της θέλησης του δημοσίου προσώπου να αποστασιοποιηθεί οριστικά και τελεσίδικα από τα ιδιωτικά συμφέροντα πελατών του. Αντίθετα, με το να παραμείνει το όνομα σαν εμπορική επωνυμία δικηγορικού γραφείου, αναπόφευκτα δημιουργεί τη σύνδεση στο μυαλό του οποιουδήποτε, ειδικά πελατών, ότι υπάρχει σχέση και δυνατότητα ευνοϊκότερης μεταχείρισης από το δημόσιο και την κυβέρνηση.
Ο Πρόεδρος όμως δεν είναι το μόνο παράδειγμα. Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις του πρώην και νυν κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Μιχάλη Παπαπέτρου (Σκορδής & Παπαπέτρου) και του κ. Κύπρου Χρυσοστομίδη (Κύπρος Χρυσοστομίδης & Σία), του πρώην Επιτρόπου κ. Πολάκη Σαρρή (Πολάκης Σαρρής & Σία), του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης κ. Νίκου Αναστασιάδη (Νίκος Αναστασιάδης & Σία) κ.λπ. Βεβαίως η συζήτηση θα μπορούσε να συμπεριλάβει και τους βουλευτές και περιπτώσεις που ψήφισαν στην Βουλή προς όφελος υποθέσεων πελατών τους – πρακτική εξίσου απαράδεκτη και κολάσιμη.
Μία άλλη πτυχή αφορά το χρόνο που επαναδραστηριοποιείται κάποιος κρατικός αξιωματούχος αφού αποχωρήσει από την κυβέρνηση και επιστρέφει στον ιδιωτικό τομέα.
Φυσιολογικά θα έπρεπε να υπάρχει μια περίοδος που θα απαγορεύετο η εμπλοκή σε οποιοδήποτε δραστηριότητα όπως συμβαίνει με τους Δικαστές. Αντίθετα, στον τόπο μας οι ρόλοι αλλάζουν με την ίδια ευκολία που αλλάζουμε πουκάμισα. Πρόσφατο παράδειγμα αυτό του κ. Πολάκη Σαρρη που την μια μέρα ήταν Επίτροπος και δεξί χέρι του Προέδρου της Δημοκρατίας και την επόμενη – κατά δική του ομολογία – Διευθύνων Συνέταιρος στο δικηγορικό γραφείο του. Το συμπέρασμα οποιουδήποτε τρίτου από αυτή τη συμπεριφορά είναι ότι ο κ. Σαρρής δεν αποξενώθηκε των συμφερόντων του στο δικηγορικό του γραφείο κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στο δημόσιο αξίωμα του Επιτρόπου. Άρα πως μπορεί να μην υπήρξε σύγκρουση συμφέροντος κατά τη διάρκεια της θητείας του σαν Επιτρόπου; Το ίδιο ισχύει και για άλλους πρώην αξιωματούχους π.χ τον κ. Μιχάλη Παπαπέτρου ο οποίος επαναδραστηριοποιήθηκε αμέσως μετά την αποχώρηση του από την κυβέρνηση στο δικηγορικό του γραφείο.
Κατά τη γνώμη μου, η ορθή, αναμενόμενη και σύγχρονη συμπεριφορά σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η γνήσια αποξένωση ή η μεταβίβαση των συμφερόντων που έχει κάποιος σε ένα δικηγορικό γραφείο με την ανάληψη δημόσιου αξιώματος και η ταυτόχρονη δημοσιοποίηση αυτού του γεγονότος Επίσης, όπου η ανάληψη δημοσίου αξιώματος αφορά ανώτατες πολιτειακές θέσεις (Προεδρία του Κράτους ή της Βουλής, ανάληψη Υπουργικής θέσης) η αλλαγή ονόματος θα πρέπει να είναι δεδομένη και
φυσιολογική συνέπεια της νέας ιδιότητος του προσώπου.
Θεωρώ ότι τέτοια θέματα δεν επιλύονται μόνο με Νόμους ή Κανονισμούς. Ψηφίστηκε, για παράδειγμα ο Νόμος για το ρουσφέτι ή για το πόθεν έσχες. Υπάρχει κανένας που πιστεύει ότι άλλαξε η κατάσταση από αυτά τα Νομοθετήματα; Πιστεύω ότι είναι πρώτιστα θέμα αντίληψης και ευαισθησίας.
Είναι φανερό ότι η σημερινή κυπριακή κοινωνία δεν θεωρεί αυτές τις συμπεριφορές σαν κολάσιμες και καταδικαστέες. Αυτή η πρακτική που σε άλλες κοινωνίες θα ήταν ακατανόητη σε εμάς είναι δεδομένη, διαδεδομένη και ίσως καλλιεργείται από πολλούς.
Σε άλλες χώρες έχουν θεσπιστεί κώδικες συμπεριφοράς και σύγκρουσης συμφέροντος για τους κρατικούς αξιωματούχους ανεξαρτήτως θέσης και βαθμίδας. Σε αρκετές περιπτώσεις η σύγκρουση συμφέροντας επηρεάζει συζύγους, παιδιά και στενά συγγενικά πρόσωπα. Στην Κύπρο πόσες φορές ακούμε για δημοσίους υπαλλήλους ή αστυνομικούς και άλλους να έχουν δικές τους εταιρείες και ασκούν άλλες δραστηριότητες τα απογεύματα; Γιατί λοιπόν οι κρατούντες τις ανώτατες δημόσιες θέσεις να αποτελέσουν εξαίρεση; Εξάλλου, αυτοί είναι οι πρώτοι διδάξαντες. Ο λαός απλά ακολουθά, αντιγράφει και συμπαρίσταται!